Opracowała: Joanna Bobkiewicz, pracownik Oddziału Klinicznego Dermatologii w Szpitalu Klinicznym Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu

Zachowanie higieny jest jedną z najbardziej podstawowych zasad pracy w miejscach, gdzie przebywają dzieci, takich jak żłobki, kluby malucha czy przedszkola. Duże skupiska maluchów są bardziej predysponowane do rozwoju i szerzenia się zakażeń. Dlatego dbałość o odpowiedni poziom higieny ma ogromne znaczenie w zapobieganiu i przerywaniu rozprzestrzeniania się infekcji w tego typu placówkach.

 

Przestrzeganie podstawowych zasad higieny jako najważniejsza zasada prewencji

Wszyscy pracownicy przedszkoli powinni być zaopatrzeni w aktualne wyniki badań oraz książeczki sanepidu. Bardzo ważna jest regularność i powtarzalność działań mających na celu utrzymanie stopnia higieny na stałym, wysokim poziomie. Należy wyznaczyć podział na strefy brudną oraz czystą i przestrzegać tych granic. W strefie brudnej dzieci po przyjściu z zewnątrz powinny zostawić odzież, obuwie i dopiero wtedy przejść do strefy czystej. W niej z kolei powinien istnieć zwyczaj noszenia jedynie bucików przeznaczonych do poruszania się wewnątrz placówki. Strefa brudna musi być czyszczona po każdym wejściu dziecka na jej teren, aby nie gromadzić resztek brudu, kurzu czy pyłu, mogących przedostać się z zewnątrz. Wymagane jest stosowanie środków dezynfekcyjnych, które nie mają silnego działania drażniącego, ale skutecznie usuwają zabrudzenia. Taka sama regularność w utrzymaniu dotyczy naczyń, sztućców, pościeli, dywanów, mebli czy zabawek używanych przez podopiecznych.

Dodatkowo codziennie powinno się czyścić blaty stołów, przy których dzieci spożywają posiłki. Należy pamiętać, aby środki czystości były niedrażniące, ale wysoce skuteczne. Blaty stołów mogą być czyszczone z użyciem środków do czyszczenia naczyń. Naczynia należy myć po raz pierwszy ręcznie, następnie powinny być one umieszczane w zmywarkach i czyszczone przy użyciu wysokich temperatur. Niezbędne jest także regularne oczyszczanie mebli i zabawek dziecięcych za pomocą przeznaczonych do tego preparatów o działaniu oczyszczającym i redukującym ilość osadzającego się kurzu.

Istotny wpływ na utrzymanie czystości i świeżości ma wietrzenie pomieszczeń, w których przebywają dzieci i pracownicy. Zimą i jesienią okna powinny być otwierane średnio trzy razy dziennie, natomiast wiosną i latem najlepiej zostawiać je uchylone zawsze wtedy, gdy pozwala na to temperatura za oknem.

Każda z przestrzeganych zasad higieny w przedszkolach ma za zadanie nie tylko zapobiegać szerzeniu się infekcji, ale równocześnie wypracowywać u maluchów nawyki utrzymywania czystości. Dotyczy to wszystkich reguł – zmiany obuwia na czyste wewnątrz pomieszczeń, mycia naczyń czy stołów po posiłkach, mycia rąk. Temu ostatniemu zadaniu pracownicy placówek powinni poświęcać dużo uwagi, ucząc dzieci regularnego powtarzania tej czynności przed i po jedzeniu, po zabawie czy po powrocie ze spaceru. Warto postarać się, aby naukę mycia rąk połączyć z elementami zabawy, dzięki czemu podopieczni łatwiej przyswoją sobie zasady postępowania i nie zniechęcą się do ich przestrzegania.

Łazienki należy dostosować do potrzeb dzieci, zlewy oraz krany powinny być umieszczone na odpowiedniej wysokości. Każde dziecko powinno być wyposażone we własny ręcznik. Ważny jest również dobór mydła – zaleca się, aby mniejsze dzieci używały mydeł dziecięcych, hipoalergicznych, natomiast starsze powinny korzystać głównie z mydeł o właściwościach antybakteryjnych. Konieczne jest, aby pracownicy korzystali z własnych łazienek, łazienki małych podopiecznych powinny być bowiem przeznaczone na ich wyłączny użytek.

Pomieszczenia te powinny być codzienne czyszczone. Istotna jest też ich sprawna i regularna wentylacja. Choroby zakaźne układu pokarmowego przenoszą się głównie drogą fekalno-oralną, a więc poprzez brudne ręce dzieci czy pracowników opiekujących się maluchami. Zasady higieny, regularne mycie rąk, czyszczenie pomieszczeń sanitarnych stanowią zatem podstawowe sposoby prewencji tych chorób.

Zasady higieny powinny być przestrzegane rygorystycznie codziennie, natomiast ich działanie prewencyjne ma szansę się sprawdzić zwłaszcza w okresie wyższej zachorowalności na grypę.

Chore dziecko w przedszkolu

Chociaż chore dzieci w ogóle nie powinny uczęszczać do przedszkola, to gdy taka sytuacja będzie już miała miejsce, przed powiadomieniem rodziców i zabraniem dziecka do domu dobrze jest pamiętać o:

• odizolowaniu chorego malucha od pozostałych podopiecznych,
• częstym myciu rąk,
• dokładnym wymyciu przedmiotów, naczyń, których chore dziecko używało,
• zakrywaniu ust przy kichaniu i kaszlu,
• wyrzucaniu do kosza chusteczek higienicznych tuż po ich użyciu,
• myciu rąk po wytarciu nosa.

Gdy dziecko jest osłabione, zgłasza złe samopoczucie, należy ograniczyć jego kontakty z większą liczbą osób. Rodziców trzeba koniecznie uczulić na to, aby w takich przypadkach nie przyprowadzali dziecka do placówki, gdyż wśród najmłodszych wszelkie infekcje szerzą się bardzo szybko. W takim miejscu jak przedszkola, gdzie na ograniczonej powierzchni przebywa codziennie duża grupa dzieci, łatwiej dochodzi do rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych. Dlatego ważne jest, aby personel pracujący w takiej placówce był szczególnie wyczulony na wykrywanie objawów chorób zakaźnych.

 

Najczęściej występujące choroby i ich objawy

Najczęściej występujące choroby to wszelkie infekcje dróg oddechowych – od przeziębienia, przez grypę, do zapaleń krtani, oskrzeli i płuc włącznie. Przy wystąpieniu gorączki, bólu gardła, kataru, kaszlu, powiększonych węzłów chłonnych szyjnych warto skierować rodziców do lekarza pediatry i przypomnieć im, że chore dziecko nie powinno uczęszczać do przedszkola do czasu całkowitego ustąpienia objawów.

W dużych skupiskach dzieci może dochodzić do wystąpienia takich chorób wirusowych jak:

1. Ospa wietrzna – rozpoczyna się wystąpieniem gorączki, infekcją dróg oddechowych, później pojawia się wysypka, której różne fazy (plamki, grudki, pęcherzyki i strupy) występują równocześnie w różnych okolicach ciała, w kilku rzutach. Charakterystyczne jest, że mogą pojawiać się one również na skórze głowy i błonach śluzowych jamy ustnej.
2. Płonica – inaczej szkarlatyna, rozwija się w sposób nagły, czemu zazwyczaj towarzyszy wysoka gorączka. Na skórze pojawia się drobnoplamista wysypka, występuje silny ból gardła, z charakterystycznym malinowym zabarwieniem języka. W łagodniejszy sposób rozwijają się objawy różyczki,
3. Odra – objawia się gruboplamistą wysypką, która może zlewać się na skórze ciała z większe obszary. Dodatkowo towarzyszą jej infekcja dróg oddechowych oraz stany zapalne spojówek, mogące prowadzić do światłowstrętu. W przebiegu odry charakterystyczne jest stopniowe pojawianie się wysypki, początkowo na twarzy, następnie na tułowiu, kończynach górnych i dalej na kończynach dolnych.
4. Różyczka – jej objawy rozwijają się pod postacią drobnej infekcji dróg oddechowych. Dodatkowo, początkowo na skórze twarzy, następnie na tułowiu, pojawia się drobnoplamisto-grudkowa wysypka. Dziecko może również uskarżać się na bóle stawów rąk, a węzły chłonne na jego karku mogą być wyczuwalne.

W przypadku każdej z tych chorób obowiązuje izolacja dziecka i jego kwarantanna. Maluch w trakcie choroby nie może przebywać z innymi dziećmi w przedszkolu, zalecane jest również pozostawienie go w domu przez kilka dni po ustąpieniu objawów. Niektóre choroby, jak np. ospa wietrzna, są zakaźne jeszcze przed wystąpieniem charakterystycznej wysypki, dlatego tak ważne jest, aby zwracać uwagę na pierwsze symptomy i jak najszybciej izolować chore dziecko, chroniąc tym samym innych podopiecznych.

Zakażenie rotawirusami powoduje wystąpienie takich objawów jak gorączka, infekcja dróg oddechowych oraz silna biegunka wodnisto-śluzowa. Biegunka może doprowadzić do ciężkiego odwodnienia organizmu i zaburzeń elektrolitowych, zagrażających życiu dziecka. Stan chorych maluchów może być ciężki, często wymagany jest pobytu w szpitalu. Ogromną rolę w zapobieganiu zakażeniom rotawirusami czy innymi wirusami biegunkowymi odgrywa higiena, staranne i częste mycie rąk zarówno przez dzieci, jak i pracowników opiekujących się nimi.

 

Szczepienia

Bardzo istotne jest, aby każdy rodzic przestrzegał terminów kalendarza szczepień obowiązkowych. W najwyższym stopniu zapobiegają one występowaniu chorób zakaźnych u dzieci. Warto również poradzić opiekunom maluchów rozważenie szczepień nadobowiązkowych, takich jak szczepienia przeciw rotawirusom czy pneumokokom.

Kalendarz szczepień dzieci w wieku niemowlęcym i przedszkolnym

Wiek dziecka	Szczepienia przeciw
24 godz. życia	WZW typu B, gruźlicy
2 miesiąc życia	WZW typu B, błonicy, tężcowi, krztuścowi, Haemophilus influenzae typu B
3–4 miesiąc życia	błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, Haemophilus influenzae typu B
5–6 miesiąc życia	błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, Haemophilus influenzae typu B
7 miesiąc życia	WZW typu B
13–14 miesiąc życia	odrze, śwince, różyczce
16–18 miesiąc życia	błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, Haemophilus influenzae typu B
6 rok życia	błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis

Kalendarz szczepień, wg Głównego Inspektora Sanitarnego

 

Pozostałe działania prewencyjne

Codzienne spacery wzmacniają układ odpornościowy dziecka, dlatego polecane jest częste organizowanie dzieciom takich wypadów. Zróżnicowana pogoda ma drogocenny wpływ na kształtowanie odporności maluchów, a wilgotne powietrze pozytywnie oddziałuje na ich drogi oddechowe.

Na wzmacnianie odporności organizmu dziecka znakomity wpływ ma stosowanie wszelkiego rodzaju probiotyków, suplementów diety, witamin. Nie powinny one jednak zastępować całkowicie takich produktów jak jogurty, świeże owoce, warzywa, które stanowią bogate źródło witamin i mikroelementów, wspomagających odporność.